Sommige problemen lijken zo complex en verankerd in de samenleving dat we ze niet snel kunnen oplossen. Maar wat als de oplossing dichterbij is dan we denken? Democratische waarden—vrijheid, gelijkheid, gemeenschapszin en rechtvaardigheid—zijn niet alleen het fundament van een gezonde samenleving, maar ook van geestelijke gezondheid en constructief persoonlijk leiderschap. Wanneer we deze waarden begrijpen en toepassen, kunnen we niet alleen problemen oplossen, maar ook preventief werken aan een gezondere samenleving.

Wanneer we een kwestie toetsen aan deze waarden, wordt direct zichtbaar wat klopt en wat wringt:

✅ Vrijheid betekent dat mensen hun keuzes kunnen maken zonder onterecht te worden belemmerd.
✅ Gelijkheid betekent dat iedereen de mogelijkheid krijgt om zich volledig te ontwikkelen en steun te ontvangen.
✅ Gemeenschapszin betekent dat we naar elkaar omzien en zorgen voor een ondersteunend sociaal netwerk.
✅ Rechtvaardigheid betekent dat we mensen behandelen volgens hun rechten, met gelijke toegang tot hulp en kansen.

Is er iets in strijd met deze principes? Dan weten we dat er iets misgaat.

De GGZ-crisis is een treffend voorbeeld van hoe het vergeten van democratische waarden leidt tot destructieve effecten. We zien niet alleen een toenemende druk op de GGZ, maar ook veel ziekteverzuim en een maatschappij die niet goed in staat is om geestelijke gezondheid op de juiste manier te ondersteunen. Dit heeft verschillende oorzaken, maar een belangrijke is het gebrek aan basisbegrip en toepassing van de democratische waarden.

Wat als de oplossing voor de GGZ-crisis eenvoudigweg ligt in het begrijpen en toepassen van deze waarden?

🧠 De Oplossing: Bewustwording van Democratische Waarden

Er is een directe link tussen geestelijke gezondheidsproblemen en het ontbreken van begrip van democratische waarden. Bijna alle stoornissen die in de DSM-5 (het diagnostisch handboek voor psychische aandoeningen) staan, kunnen worden herleid naar het onbegrip of de misinterpretatie van deze waarden.

Voorbeelden van stoornissen die in verband staan met de democratische waarden zijn:

✓ Vrijheidsverlies (bijvoorbeeld bij borderline persoonlijkheidsstoornis en antisociale stoornis) kan leiden tot gevoelens van vastzitten, angsten en opstandigheid. Mensen voelen zich vaak beperkt in hun keuzes en ervaring van controle over hun leven.

✓ Ongelijkheid (wat bijvoorbeeld kan bijdragen aan depressie, ADHD en angststoornissen) ontstaat wanneer mensen zich niet gelijkwaardig behandeld voelen of geen eerlijke kansen krijgen, wat leidt tot gevoelens van minderwaardigheid of hopeloosheid.

✓ Ontbrekende gemeenschapszin (zoals vaak gezien bij narcistische stoornis en psychopathie) leidt tot vervreemding en gebrek aan empathie, wat moeilijkheden veroorzaakt in het aangaan van gezonde relaties met anderen.

✓ Onrechtvaardigheid speelt een rol bij stoornissen zoals burn-out, PTSS en depressie. Het gevoel behandeld te worden op een oneerlijke manier kan leiden tot woede, zelfdestructie of een gebrek aan motivatie.

Door het toepassen van de democratische waarden kan niet alleen een preventieve werking plaatsvinden, maar kunnen we ook de bestaande problemen beter begrijpen en effectiever aanpakken.

🔹 Hoe werkt dit in de praktijk?

Een bewustwordingscampagne die de nadruk legt op de toepassing van democratische waarden, kan de druk op de GGZ op meerdere manieren verlichten:

✓ Voorlichting op scholen over democratische waarden helpt jongeren beter om te gaan met stress, tegenslag en het opbouwen van gezonde relaties.

✓ Landelijke campagnes over wat vrijheid, gelijkheid, gemeenschapszin en rechtvaardigheid betekenen in het dagelijks leven, kunnen mensen helpen om beter met psychische problemen om te gaan, voordat ze escaleren.

✓ Meer begrip van de samenleving voor de onderliggende oorzaken van geestelijke gezondheidsproblemen zorgt voor meer steun vanuit de gemeenschappen en minder stigmatisering van mensen met psychische aandoeningen.